İçeriğe geç

Cümle Türleri-2 (Yapısı Bakımından Cümleler)

YAPISI BAKIMINDAN CÜMLELER

➢Temel Cümle: Bir cümlenin ana yargıyı bildiren ve en önemli ögesi durumundaki yüklem ‘’temel cümle’’ yi ifade eder.

• Bu çiçeği çok sevdim.
• Evdeki herkes haberi sevinçle karşıladı.

➢ Yan Cümle: Ana yargıyı bildirmeyen, temel cümlenin bir ögesi durumunda olan cümledir.

• Kitap okuyunca kendimi iyi hissediyorum.
• Yol kenarındaki bir tümseğe oturup dinlendim.
• Hava soğursa size eşlik edemem.
• Burası beş yıldızlı bir oteldir.
• İnsanın sağlığını bozan, çok yemesidir.

➢1.Basit Cümle: Tek duygu ve düşünceyi anlatan, içinde tek bir yargı olan cümledir.

• Yarın akşam halı sahada maç yapacağız.
• Sıcak yaz aylarını yaylalarda geçirirdik.
• Annemin iş yeri iki sokak ötede.

➢ 2.Birleşik Cümle: Tek bir temel cümle ve içinde yan cümleciğin bulunduğu cümle türüdür.

 A) Girişik Bileşik Cümle: Yan cümlenin fiilimsilerden oluştuğu cümledir.

• Fazla tatlı tüketmek diş çürüklerine sebep olur.
• Dersi iyi dinleyenler hemen belli oluyor.
• İşten çıkınca bir süre sahilde oturdum.

❖ Yan cümle bir söz öbeği halinde yüklemin içinde yer aldığında da girişik birleşik cümle olur.

• Tatlı dil, her kapıyı açan bir anahtardır.

❖ Fiilimsi yüklemin kendisi ise girişik cümle sayılmaz.

• Öğrencinin amacı; öğrenmektir.

 B) İç İçe Birleşik Cümle: Alıntı cümlelerin temel cümleye bağlanması ile oluşur.

• Adam, ‘’Üzgünüm geç kaldınız’’ dedi.
• Düşündüklerinizi açıkça söyleyebilirsiniz, dedi.

❖ Alıntı cümleler, doğrudan aktarım yoluyla bağlanırsa ‘’iç içe birleşik cümle’’, dolaylı anlatım yoluylabağlanırsa ‘’girişik birleşik cümle’’ olur.

• ‘’Zamanla geçer’’ dedi.
• Zamanla geçeceğini söyledi.

 C) Koşullu (Şartlı) Bileşik Cümle: Temel cümleye şartla bağlanan yan cümlenin olduğu cümle türüdür.

• O gün yanımda sen olmasan işim çok zordu.
• Aileniz izin vermezse gelemezsiniz.

 D) Ki’li Birleşik Cümle: Temel cümleye ‘’ki’’ bağlacı ile bağlanan yan cümlenin olduğu cümle türüdür.

• Anlaşılıyor ki yarın buradan ayrılacak.
• İstiyor ki hep onun dediği olsun.

 E) Mi’li Birleşik Cümle: Yan cümlesi ‘’mi’’ soru edatıyla kurulan ve temel cümleye koşul koşul ilgisiyle bağlanan cümle türüdür.

• İlkbahar geldi mi doğa yemyeşil olur.

• Elimdeki işi bitirdim mi hemen seninle ilgileneceğim.

➢3.Sıralı Cümle: En az iki yüklemi bulunan cümlelerdir.

 A) Bağımlı Sıralı Cümle: Öge ortaklığı bulunan sıralı cümledir.

• Etrafına bakındı, kimseyi göremedi.
• Bu şehirden çok sıkıldım, gitmek istiyorum.

 B) Bağımsız Sıralı Cümle: Öge ortaklığı bulunmayan sıralı cümlelerdir.

• Gün bitti, ağaçta neşe söndü.
• Dün tarihtir, yarın bilinmeyendir, bugün bir hediyedir.

➢4.Bağlı Cümle: Birden fazla yüklemin olduğu, yüklemlerin birbirine bağlaç ile bağlandığı cümle türüdür.

• Gidiyorum fakat yarın geleceğim.
• Ne şair yaş döker ne aşık ağlar.
• Ya bu deveyi güdersin ya bu diyardan gidersin.
• İster burada çalışalım ister kütüphaneye gidelim.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir