ÜÇ NOKTA ( … )
Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.
Ne çare ki çirkinliği hemencecik ve herkes tarafından görülüveriyordu da bu yanı…
Gökyüzünde öbek öbek dağılmış bulutlar; yol kenarında sarı, kırmızı, beyaz çiçekler…
Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur.
… derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı…
…Doğruldu. Yataktan atladı. Ayakkabılarını bulmaya yürüdü. Hızla sürmeyi çekti…
Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını
göstermek veya ifadeye güç katmak için konur.
Sana uğurlar olsun… Ayrılıyor yolumuz!
― Ali nerede?
― Bilmi…
― Gerçeği söyle, Ali nerede?
― …
Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur.
Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar:
— Koca Ali… Koca Ali, be!..
➢ Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir:
Gök ekini biçer gibi!.. Başaklar daha dolmadan.
SORU İŞARETİ ( ? )
Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur.
Ahmet sizinle gelecek mi?
Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur.
Gümrükteki memur başını kaldırdı:
— Adınız?
Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır.
Yunus Emre (1240 ?-1320), (Doğum yeri: ?) vb.
➢ mı / mi ekini alan yan cümle temel cümlenin zarf tümleci olduğunda cümlenin sonuna soru
işareti konmaz.
Biraz sıkıldı mı işi yarım bırakır.
➢ Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur.
Sonucu sen mi söyleyeceksin yoksa ben mi açıklayayım?
Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna konur.
Hava ne kadar da sıcak!
Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç
içinde ünlem işareti kullanılır.
İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş (!).
Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur.
Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın,
Bu toprak bir devrin battığı yerdir.
➢ Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabileceği gibi cümlenin sonuna da
konabilir.
Eyvah, çocuk balkondan düştü düşecek!
Eyvah! Çocuk balkondan düştü düşecek.
KISA ÇİZGİ ( – )
Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur.
Ankara’nın bu soğuk günlerinde İstanbul’daki son yazın ağır ve korkunç günlerinin sıcaklığını, yorgunluğunu duyuyordum.
İnsanlar ancak gerçek doğruları yakaladıklarında topluma, toplumsal olaylara ve sorunlara çözüm sunacaklardır.
Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin
başına ve sonuna konur, bitişik yazılır.
Ali -kadim dostum- dün her yerde beni aramış.
Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır.
Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi 9.30 – 10.45
➢ Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz.
On on beş yıl.
Üç beş kişi geldi.
Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır.
sev-gi-li-den sına-v-a düşün-ce-ler-i-n-i
Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır.
oku- yaz- hastalan6. Eklerinin başına konur.
-ak -gin -den
Heceleri göstermek için kullanılır.
a-raş-tır-ma ge-le-cek
UZUN ÇİZGİ/ KONUŞMA ÇİZGİSİ (—)
Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna konuşma çizgisi de denir.
Frankfurt’a gelene herkesin sorduğu şunlardır:
— Eski şehri gezdin mi?
— Rothschild’in evine gittin mi?
— Goethe’nin evini gezdin mi?
➢ Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir.
Sıtkı Bey — Kaleyi kurtarmak için daha güzel bir çare var. Gerçekten ölecek adam ister.
İslam Bey — Ben daha ölmedim.
➢ Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde uzun çizgi kullanılmaz.
Arabamız tutarken Erciyes’in yolunu:
“Hancı dedim, bildin mi Maraşlı Şeyhoğlu’nu?”
EĞİK ÇİZGİ ( / )
Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur.
Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O
benim milletimin yıldızıdır, parlayacak / O benimdir, o benim milletimindir ancak.
Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur.
Altay Sokağı No.: 21/6 Kurtuluş / ANKARA
➢ Ülke adı yazılacağında ise
Atatürk Bulvarı No.: 217 06680 Kavaklıdere / Ankara
TÜRKİYE
TIRNAK İŞARETİ ( ‘’ ‘’ )
Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır.
Türk Dil Kurumu binasının yan cephesinde Atatürk’ün “Türk dili, Türk milletinin kalbidir, zihnidir.” sözü
yazılıdır.
➢ Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde
kalır.
“İzmir üzerine dünyada bir şehir daha yoktur!” diyorlar.
Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır.
Yeni bir “barış taarruzu” başladı.
Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır.
Bugün öğrenciler “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiiri incelediler.
➢ Cümle içerisinde özel olarak belirtilmek istenen sözler, kitap ve dergi adları ve başlıkları tırnak içine
alınmaksızın eğik yazıyla dizilerek de gösterilebilir.
Höyük sözü Anadolu’da tepe olarak geçer.
Cahit Sıtkı’nın Şairin Ölümü şiirini Yahya Kemal çok
sevmişti.
➢ Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılmaz.
Elif Şafak’ın “Bit Palas”ını okudunuz mu?
TEK TIRNAK İŞARETİ ( ‘ ’ )
Tırnak içinde verilen cümlenin içinde yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü, ibareyi belirtmek
için kullanılır.
Edebiyat öğretmeni “Şiirler içinde ‘Han Duvarları’ gibisi var mı?” dedi ve Faruk Nafiz’in bu güzel şiirini
okumaya başladı.
YAY AYRAÇ ( )
Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır. Yay ayraç içinde
bulunan ve yargı bildiren anlatımların sonuna uygun noktalama işareti konur.
Ünlü şair Abdülhak Hamit Tarhan şiirde kentten kıra kaçış teminin (Fransız romantiklerinin etkisiyle
kazanılmış bir duyarlılıktır.) öncülerindendir.
Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır.
Tarık Buğra’nın (1918-1994) “Osmancık” adlı romanı beyaz perdeye uyarlanmıştır.
Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için
kullanılır. Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır.
İhtiyar – (Yavaş yavaş Kaymakam’a yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın…
(Reşat Nuri Güntekin
Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır.
Bir ya da birkaç kişinin başından geçen bir olayı hikâye eden türlere anlatmaya bağlı türler denir.
(Çobanoğlu, 2009:134)
Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç
içine alınır.
Adam, başarılı (!) olduğunu söylüyor.
Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay
ayraç içine alınır.
1496 (?) yılında doğan Fuzuli’nin en bilinen yapıtı Leyla ile Mecnun mesnevisidir.
KESME İŞARETİ ( ‘ )
Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
Kurtuluş Savaşı’nı Yükselme Dönemi’nin Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’na
Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur.
Nihat Bey’e Ahmet Paşa’ya
Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur.
TBMM’nin
Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur.
1985’te
Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur.
Başvurular 5 Aralık’a kadar sürecektir.
Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır.
Bir ok attım karlı dağın ardına
Düştü m’ola sevdiğimin yurduna
İl yanmazken ben yanarım derdine
Engel aramızı açtı n’eyleyim
➢ Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti
kullanılır.
Hisar’dan Boğaz’dan
➢ Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik
sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır.
Bu Kanun’un 17. maddesinin c bendi…
➢ Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır.
Yunus Emre’nin (1240?-1320)
➢ Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz.
Türkiye Büyük Millet Meclisine Türk Dil Kurumundan
Bakanlar Kurulunun Mavi Köşe Bakkaliyesinden
➢ Ek getirildiğinde Avrupa Birliği kesme işareti ile kullanılır.
Avrupa Birliği’ne üye ülkeler…
➢ Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme
işareti konmaz.
Boğaz Köprümüzün güzelliği Amik Ovamızın bitki örtüsü Kuşadamızdaki liman
➢ Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb.
biçimlerde yazılır.
➢ Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz.
Türklük Türklerin Türkçenin
Müslümanlık Hristiyanlıkta
Avrupalı Avrupalılaşmak
Aydınlı Konyalı Bursalı
Ahmetler Mehmetler Yakup Kadriler
➢ Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen
ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.