Terdit (Şaşırtma, Beklenmezlik)
➢ Sözü, okuyucunun hiç beklemediği bir biçimde bitirerek onu şaşırtma sanatına denir.
• Mesele şu ki
Bursa eyi, Bursa güzel
Bursa için destanlar yazılır,
Bursa için iğneyle kuyu kazılır;
Fakat yalan.
Tedric (Derecelendirme)
➢ Bir düşünceyi derece derece yükselten veya indiren bir düzen içinde sıralama sanatıdır.
• Geçsin günler, haftalar
Aylar, mevsimler, yıllar
Zaman sanki bir rüzgâr
Ve bir su gibi aksın…
• Evin bana uzak, semtinse yabancı, şehirse düşman
İrsal-i Mesel
➢ Dizelerde bir atasözünü, deyimi, ünlü bir özdeyişi bir düşünceyi kuvvetlendirmek için şiirde kullanma sanatıdır.
• Balık baştan kokar bunu bilmemek
Seyranî gâfilin ahmaklığından
• Kirpikleri uzundur yârin hayale sığmaz
Meşhur bir meseldir mızrak çuvala sığmaz
Leff Ü Neşr
➢ Genellikle bir dizede en az iki şey söylenip sonraki dizede bunlarla ilgili benzerlik ve karşıtlıkların verilmesidir.
• Savaşa inat kardeşlik için barışa koşmalı
Kılıç elden düşmeli zeytin dalı kazanmalı
• Deli eder insanı bu deniz, bu gökyüzü
Göz kırpar yıldızlar, türkü söyler balıklar
Cinas
➢ Yazılışları ve söyleyişleri aynı anlamları ayrı olan sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır.
• Bir güzel şûha dedim iki gözün sürmelidir
Dedi vallahi seni Hind’e kadar sürmelidir
• Her nefeste işledim ben bir günah
Bir günah için demedim bir gün ah
Rücu (Geri Dönme)
➢ Söylenilen sözden vazgeçmiş gibi görünüp daha etkili bir söz söyleme sanatıdır.
• Topladım kendime dair ne varsa kalbinde
yolculuk vakti
Bu seni son görüşüm, bu şiirim bir veda
hoşça kal diyeceğim ama hayır
bu gidişim elveda
İade
➢ Şiirin her beytinin son sözcüğünü sonraki beytin ilk sözcüğü olarak kullanmaktır.
• Ey güzellik göğünün mâh-ı münevver kameri
Şâd kıl gönlümü gün gibi tulû et seheri
Seherî aşk ile meydâna girip seyr edeyim
Ola ki peyk-i sabâdan ere yârin haberi
Haberi olsa anın cân verdiğime
Bana rahm eyleyüben eyleye idi nazarı
İktibas (Alıntı)
➢ Bir sözü olduğu gibi ya da kısaltarak aktarmaktır.
• Sesin çıkmaz, avazın yok
Abdestin yok, namazın yok
Hiçbir yere niyazın yok
‘’Kul hüvallâhü ahad’’ sın
• Hilmi elbet sürersin günleri bir yangına
‘’Ateş kesilir geçse saba gülşenimizden’’
iştikak
➢ Aynı kökten türeyen sözcükleri bir arada kullanma sanatıdır
• Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler
Bilmez ki giden sevgililer dönmeyecekler
Akis
➢ Bir cümle ya da dize içindeki sözleri ters çevirerek söylemektir
• Her inişin bir yokuşu, her yokuşun bir inişi vardır.
• Yemek için yaşamamalı, yaşamak için yemelidir.
Tekrir (Yenileme)
➢ Anlatımı güçlendirmek için bir sözü sık sık tekrar etmektir.
• Beni bende demen, ben değilim
Bir ben vardır bende, benden öte
Lebdeğmez
➢ İçinde ‘’b, p, f, m, v’’ gibi dudak ünsüzleri bulunmayan sözcüklerle yazılan şiirlere denir.
• Hakikat dersini özden alırsa
Yaratan Tanrı’ya dosttan sayılır
İstifham (Soru Sorma)
➢ Duygu ve anlatımı güçlendirmek için yanıt beklemeden soru sorma sanatıdır
• Bana kara diyen dilber
Gözlerin kara değil mi?
Nida
➢ Şiddetli duyguları, heyecanları coşkun bir seslenişle anlatmadır.
• Ey mavi göklerin kızıl ve beyaz süsü !
• Ey benim sarı tamburam!
• Sen ne için inilersin?