SÖZCÜK TÜRLERİ – İSİMLER
İsim (Ad) :
➢ İsimler canlı cansız bütün varlıkları ve kavramları karşılayabilirler. Somut, soyut; tekil yada çoğul olabilirler.
➢ Adlar şu özellikleri taşır:
❖ Varlıkları karşılar: Okul, çeşme, toprak, vicdan…
❖ Durum (hal) eki alabilirler: gönlüm-de, balkon-a…
❖ Tamlama kurulabilir: sevginin bedeli
❖ İyelik eki alabilir: annem, konumuz…
A. Varlıklara Verilişlerine Göre Adlar:
1. Özel İsimler: Kâinatta tek olan, tam bir benzeri bulunmayan varlıkları karşılayan kelimelerdir.
• Songül, Tekir, Galata Kulesi, Aysun Hanım, Taksim Meydanı, Mars, Türk Hava Yolları…
2. Cins isimler (Tür Adları): Aynı cinsten olan varlıkların ortak isimleridir.
• İnsan, bitki, ağaç, sevgi, duygu, kitap, köpek…
B. Varlıkların Oluşlarına Göre Adları:
1. Somut İsimler: Duygu organlarından herhangi biriyle algılanabilen, nesneleri karşılayan isimlerdir.
• Hava, masa, dağ, rüzgar, ağaç…
2. Soyut İsimler: Duyu organlarıyla algılanmayan, varlığına akıl yoluyla vardığımız isimlerdir.
• Vicdan, hasret, insanlık, acıma, rüya…
o Sabahın köründe Bahar evden ayrılmış.
o Bu bahar evde yine temizlik vardı.
o Pamuk, sobanın yanında miyavlıyordu.
o Iğdır’da pamuk hasadı başladı.
o Dünya, Güneş’in yörüngesinden sapmaz.
o Çocuklar, güneşe aldırmadan uçurtma uçuruyorlar.
o Çocuk, parkın girişinde çevreye bakıyordu.
o Çocuk, evin neşe kaynağıdır.
B. Varlıkların Sayılarına Göre Adlar:
1. Tekil İsim:
• Ayakkabı, saat, terzi, sevgi, yurt, kedi…
2. Çoğul İsim:
• Arabalar, çocuklar, korkular, rüyalar…
o Gazneliler, Hindistan’da Türkçeyi yaşatmıştır.
o Dedemler, tatili bizde geçirecek.
o Seni görünce dünyalar benim oldu.
o Otuz yaşlarında bir adam kaybolmuş.
o Gündüzleri evin bahçesinde oturur.
o Hilmi Beyler, az sonra açıklama yapacak.
o Selimler gelir de Yavuzlar gelmez.
o İki kardeş, durakta babalarını bekliyor.
3. Topluluk İsmi:
• Aile, ordu, orman, demet, komisyon…
o Ormanlar, ordular, uluslar…
• Öğrenci, düzenli ve disiplinli olmalıdır.
• Meyve, vitamin bakımından zengindir.
• Tüm sınıf hafta sonu pikniğe gitti.
• Sınıf bugün iyi temizlenmemişti.
• Şehrin ışıkları yanmıyordu.
• Tüm şehir bana küstü.
Adın durumları
a) Yalın Hâl: kalem
b) Yönelme (Yaklaşma) Hâli: -ı, -i, -u, -ü kalemi
c) Yönelme (Yaklaşma) Hâli –a, -e kaleme
d) Bulunma (Kalma) Hâli: -de, -da, -te, -ta kalemde
e) Ayrılma (Çıkma/Uzaklaşma) Hâli: -den, -dan, -ten, -tan kalemde
• Film, çok izlendi.
• Filmler, çok izlendi.
• Filmimiz çok izlendi.
• Çiçeği, bakımsızlıktan kurumuş.
• Çiçeği, bana bıraktı sonunda
• Mahallenin en gözde genciydi.
• Sıradan romanları, öğrencilerine okutmaz.
Adlarda Küçültme
• Evleri şu tepeciğin hemen ardındaydı.
• Kitapçıkları dağıtıp sınavı başlattı.
• Yavrucuk dün hastalanmış.
• Anneciğim yine bizi güldürdü.
• Bahçedeki gelincik kurudu.
• Soğuktan bademcikleri şişmişti.
• Maymuncuk ile kapıyı açtı.
❖ Uyarı: Somut isimler, cümlede soyut; soyut isimler de somut anlam kazanabilirler.
• Sınavı kazanınca havasından geçilmedi.
• Aydınların izlediği yolu takip etmeliyiz.
• Korku denizinde yüzüyorum.