A-YÜKLEMİNE GÖRE CÜMLELER
➢1.EYLEM CÜMLESİ:
• Adamın yüzünde birdenbire bir aydınlık belirdi.
• Doktor Bey, arabasını uzak bir yere park etmiş.
• Bugün keşke sinemaya gitmesen.
➢ 2.İSİM (AD) CÜMLESİ:
• En iyi arkadaşım kitaplardır.
• Salonda konuştuğun adam kimdi.
• O, benim babam gibidir.
• Burası beş yıldızlı bir oteldir.
• İnsanın sağlığını bozan, çok yemesidir.
❖ ‘’-makta, -mekte’’ , ‘’-mede, -mada’’ ekleriyle kurulan sözcüklerin yüklem olduğu cümleler ‘’eylem cümlesi’’ sayılır.
• Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta.
• Hepsinin çekmededir derdini bir bir gönlüm.
❖ ‘’Değil’’ sözcüğü eylemlerden sonra gelirse eylem cümlesi, adlardan sonra gelirse ad cümlesi oluşturur.
• Merak etme fazla duracak değiliz.
• Bu benim beğendiğim vazo değil.
❖ ‘’Demek’’ sözcüğünün yüklem olduğu cümleler isim cümlesidir.
• Yayla, Orta Anadolu dağlarının düzü demektir.
• Ümitli Türk ulusunu görebilen insan, Atatürk’ü görüyor demektir.
❖ ‘’Var’’ sözcüğünün olumsuzu cümlede ‘’yok’’ sözcüğü ile yapılıyorsa ‘’isim cümlesi’’ ‘’-ma, -maz’’
ekleriyle yapılıyorsa ‘’fiil cümlesi’’dir.
• Önümüzde büyük bir engel vardı.
• Otobüs, kasabaya geç vardı.
B-ÖGE DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER
➢1.KURALLI (DÜZ) CÜMLE :
Yüklemin cümle sonunda yer aldığı cümle türüdür.
• Sözlerinin yanlış anlaşıldığını söyledi.
• Şiir yazmak için yeni bir konu bulamamış.
• Bugün keşke sinemaya gitmesen.
➢ 2.DEVRİK CÜMLE :
Yüklemin sonda bulunmadığı cümle türüdür.
• Çamurdan evler, bebekler yapardık küçükken.
• Dante gibi ortasındayız ömrün.
➢3.EKSİLTİLİ CÜMLE :
Yüklemi söylenmeyen cümle türüdür.
• Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden
• Eteklerinde gümüş rengi bir yığın yaprak
❖ ‘’-dır , -dir’’ ek eyleminin düştüğü yüklemlere dikkat edin……
• Gözleri, sanki karanlığın içinde parlayan birer yıldız.
C-ANLAMINA GÖRE CÜMLELER
➢1.OLUMLU CÜMLE :
Cümlede olumluluk, yargının gerçekleştiği yada gerçekleşeceği anlamındadır
• Ön sırada oturup konferansı dikkatle dinledi.
• Daha çok gelir getirecek bir iş kurmak istiyorum.
❖ Olumlu cümlelerde sözcüğün duygusal anlamda olumsuz olması önemli değildir.
• Kazada yaralanan adam, ölmüş.
• Çocuklar çok yaramazlık yapıyorlar.
➢ 2.OLUMSUZ CÜMLE :
Yargının gerçekleşmemesi anlamındasır.
• Konuyu anladığı halde problemi çözememişti.
• Bakkalın çırağı yoktu.
➢Biçimce Olumsuz Anlamca Olumlu Cümleler :
• Ablasının haksız olduğunu bilmiyor değildi.
• Sen istersin de o gelmez mi?
➢ Biçimce Olumlu Anlamca Olumsuz Cümleler :
• Babamdan izin koparmak kolay mı?
• Gideli ne aradı ne sordu?
• Sanki bu işlerle uğraşacak zamanın var da…
➢ 3.SORU CÜMLESİ:
Gerçek Soru Cümlesi: Yanıt gerektiren soru cümlesidir.
• Bursa’da kaç gün kalacaksın?
• Ağaçları rüzgar mı devirmiş?
Sözde Soru Cümlesi: Yanıt gerektirmeyen soru cümlesidir.
• Sessiz olabilir misin?
• Bu saate kadar çalışılır mı?
• İnsan kardeşine vurur mu?