OLUMLU CÜMLE
Fiil cümlesinde işin, oluşun yapıldığını veya olduğunu; isim cümlesinde ise sözü edilen
kavramın bulunduğunu, var olduğunu, bahsedilen şekilde olduğunu bildiren cümlelerdir.
Bankadaki birikimi ile babasına son model bir araba aldı.
Gelecek hafta uzun bir yolculuğa çıkacağız.
Belediyenin açtığı çukur, ağzına kadar suyla doluydu.
OLUMSUZ CÜMLE
Bildirdiği yargının yapılmadığı, yapılmayacağı; olmadığı, olmayacağı; gerçekleşmediği,
gerçekleşmeyeceği anlamını veren cümlelerdir.
Eyleme getirilen “-ma/ -me, -maz/ -mez “ olumsuzluk ekiyle; isim cümlelerinde yüklemle
birlikte söylenen “-sız/ -siz “, yok, değil” ek ve sözcükleriyle olumsuz cümle yapılır.
Depremin vurduğu bu şehirde artık uzun uzun binalar yok.
Herkesle aynı şeyleri düşünecek değilim.
Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümle
Yükleminde olumsuzluk eki ya da sözcüğü bulunmadığı halde anlamı olumsuz olan
cümlelerdir.
Ne yardan geçerim ne serden.
Sanki eve gelip ders çalışacak.
Böyle bir hata yapılır mı?
Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümle
Yükleminde “-ma, -mez; -sız, yok, değil “ sözcük ve ekleri bulunsa bile anlamca olumlu olan
cümlelerdir.
Boğazın manzarası hoşuma gitmedi değil.
Onun arkamdan konuştuğundan haberim yok değil.
Senin bu tavırlarına kızmıyor değilim.
SORU CÜMLESİ
Soru anlamı taşıyan ve yanıt isteyen cümlelerdir. Soru cümleleri soru sıfatı, soru zarfı, soru
zamiri, mi soru ekiyle kurulur.
Sınav kaçta başlayacak?
Bu soruyu kim çözebilir?
Bu kitabı Ali mi getirdi?
Oraya nasıl gideceğimi bilmiyorum.
SÖZDE SORU CÜMLESİ
Bazı cümleler bilgi, açıklama istemez; onaylatma, özlem, kınama, şaşma… gibi anlamlar
taşır. Böyle soru cümlelerine “sözde soru cümlesi” denir.
Bu cümlelerin sonuna da soru işareti konur.
Nerede o eski günler?
O zavallı kime kötülük edecek ki?
İnsan sevdiklerine böyle mi davranır?
ÜNLEM CÜMLESİ
Şaşma heyecan, korku, üzüntü gibi bir duyguyu içeren ya da seslenme anlamı taşıyan
cümlelerdir. Sonuna ünlem işareti (!) konur.
A, sen yine mi geldin?
Aman çukura düşmeyelim!
Yazık, çocuk annesiz kalmış!
KOŞUL CÜMLESİ
Yargının gerçekleşmesinin bir koşula bağlı olduğu cümlelerdir.
Ankara’ya gidersen Anıtkabir’i mutlaka ziyaret et.
Kursa devam etti mi kazanır.
Büyüklerin yanında oturacaksın, ama konuşmadan.
Kar yağsa da kartopu oynasak.
EMİR CÜMLESİ
Eylemin yapılıp yapılmamasının emredildiği cümlelerdir. Yüklem emir kipiyle çekimlenir.
Oraya otur ve yerinden kalkma.
Bu raporu akşama kadar yetiştir.
Bu yazıyı arşive götüreceksin!
Yarın herkes burada olmalı.
DİLEK (İSTEK) CÜMLESİ
Dilek, istek anlamı taşıyan cümlelerdir.
Çıkıp biraz dolaşalım.
N’olaydı bugünleri görmeyeydim.
Her yere gitmeye razıyım, tek onu bulayım.
Dirilip kalksa da yapılanları bir görse.