NOKTALAMA İŞARETLERİ
NOKTA (.)
➢ Tanımlanmış cümlelerin sonuna konur.
➢ Bazı kısaltmaların sonuna konur.
• Dr.
• İng.
➢ Sıralama bildiren sayılarda;
• 21.
• IV. Murat
➢ Tarih ve saatlerde;
• 19.10.2017
• 09.30
➢ Genel ağ adreslerinde;
• www.incihoca.com
➢ Matematikte çarpma işleminde;
• 8.4=32
VİRGÜL (,)
➢ Art arda sıralanan eş görevli sözcük ya da sözcük gruplarının arasında;
• Güllerin kokusu, rengi, yaprakları bizi etkiledi.
➢ Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için
• Gölge etme, başka ihsan istemem.
➢ Uzun cümlelerde yükleme uzak düşmüş özneyi belirtmek için
• Toprak, yeşilin bin bir tonunu ve güzelliğini bünyesinde barındırıyordu
➢ Cümle içinde geçen ara sözlerin başında ve sonunda
• Şair, o büyük ağıtçı, geldi dünyamıza
➢ Tırnak içine alınmayan alıntı cümlelerin sonunda
• Sensiz dünyama isyan düştü, diyor şair.
➢ ‘’Hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, başüstüne, öyle, olur, haydi, elbette’’ gibi sözcüklerden sonra
• Evet, bu konuyu daha önce görüşmüştük.
• Peki, görüşürüz.
➢ Anlam karışıklığını gidermek için
• Yaşlı, kadına bir şeyler söyledi.
• Yaralı, adama baktı.
➢ Hitap sözcüklerinden sonra
• Sayın Vali,
• Sevgili Kardeşim,
➢ Kesirleri ayırmak için
• 19,7
• 3,8
Virgülün Kullanılmadığı Yerler
➢ Şart ekinden sonra
• Nerde bir çocuk ağlasa benim gözlerime bir bulut düşer.
➢ Metin içinde zarf-fiil eki almış sözcüklerden sonra
• Güneş doğmadan yola çıktık.
• Çocuk aşağı inip, kitapları inceleyip gitti.
❖ Not: zarf fiil eki almış sözcük, birden fazla ise aralarında virgül kullanılabilir.
➢ Sıfat ve isim tamlamalarında sözcükler arasında
• Sonsuzluğa dalan mavi gözlerindedir sonsuzluk.
• Şairin yüreğindedir gökyüzünün sureti
➢ Metin içinde ve, veya, yahut bağlaçlarından önce de sonra da kullanılmaz.
• Dolabı bu köşeye veya öteki odanın girişine koyalım.
➢ Metin içinde –ınca / -ince anlamıyla zarf-fiil görevinde kullanılan mı / mi ekinden sonra virgül konmaz.
• Ben aç yattım mı kötü kötü rüyalar görürüm nedense
➢ Tekrar bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz
• Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli.
Noktalı Virgül (;)
➢ Cümlenin içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için kullanılır.
• Roman, öykü, masal, şiir, sanatsal; makale, deneme, fıkra, eleştiri öğretici metinler gurubuna girer.
➢ Öğeler arasında virgül bulunan sıralı cümlelerde
• Kör ölür, badem gözlü olur; kel ölür, sırma saçlı olur.
• At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.
➢ Öğeleri arasında virgül bulunan cümlelerin öznesinden sonra
• Ayşe; Büşra, Songül, Burcu ile gitti.
• Edebiyat; duygu, düşünce, estetik anlayışını yansıtır.
İki Nokta (:)
➢ Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlelerin sonunda
• Şiirin yer alması gereken birçok unsur vardır: ritim, asonans, kafiye, redif, ölçü…
➢ Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlenin sonunda
• Türkçenin özelliklerinden biri şudur: iki ünlü yan yana gelmez.
➢ Roman, öykü, tiyatro gibi yapıtlarda konuşma bölümünden önceki ifadelerin sonunda kullanılır.
• Mehmet usta sorar:
Bu topraklar yıllardır kimin?
➢ Matematikte bölme işleminde kullanılır.
• 16:2=8
Üç Nokta (…)
➢ Tamamlanmamış cümlelerin sonunda kullanılır.
• Ve eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak…
➢ Herhangi bir sebepten açık yazılmak istenmeyen sözcük ve bölümlerin yerine konur.
• Şair, …Olayı’na karışmış.
➢ Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur.
• …derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler yükseldi…
➢ Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümünün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur.
• Sana doğru geliyorum… Aşka doğru, kendime doğru!
➢ Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur.
• Koca Sinan… Koca Sinan, be! Neler bırakmışsın bize.
➢ Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda komur.
• -Elindeki nedir?
-Kitap…
-Güzel mi?
-…
Soru işareti (?)
➢ Soru eki veya sözü içeren cümle ve sözlerin sonuna konur.
• Kader rüzgarı mıydı bizi buralara sürükleyen
➢ Soru bildiren ancak soru eki ve sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur.
• Gümrükteki memur başını kaldırdı:
-Adınız?
➢ Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır.
• Yunus Emre (1240 ? – 1320 ) , (Doğum yeri: ? )
❖ Not: Soru anlamı taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti sona konur.
• Çok yakından mı bu sesler, çok uzaklarda mı?
• Üsküdar’dan mı, Hisar’dan mı, Kavaklardan mı?
Ünlem İşareti (!)
➢ Sevinç, acı, kıvanç, korku, şaşırma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur.
• Hava ne kadar da güzel !
➢ Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur.
• Ordular ! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri !
➢ Alay, Kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözcükten hemen sonra parantez içinde kullanılır.
• Çok iyi (!) biriymiş, harama helal katmazmış.
Kısa Çizgi (-)
➢ Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur.
• ………..hanı-
meli……
Uzun Çizgi ( _ )
➢ Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Bu işarete konuşma çizgisi denir.
• _Yolculuk nasıl geçti?
• _Uçak yarım saat rötar yaptı ama önemli değil. Rahattı.
Tırnak İşareti (‘’ ‘’)
➢ Başkasından veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözlerde
• ‘’İzmir üzerine dünyada bir şehir daha yoktur! ‘’ diyorlar.
➢ Vurgulamak istenen sözler tırnak içine alına alınabilir.
• Romanda ‘’ iç monolog ‘’ tekniğini sıkça kullanıyor yazar
➢ Cümle içerisinde yapıtların isimleri ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır.
• Oğuz Altay’ın ‘’ Tutunamayanlar ‘’ romanı teknik açıdan oldukça başarılıdır.
Parantez / Yay Ayraç ( )
➢ Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümle dışında kalan ek bilgiler yay ayraç içinde verilir.
• İstanbul bana hep ( Başka pek çok sanatçı da aynı hissi paylaşır ) kalabalık içinde bir yalnızlık duygusu yaşatır.
➢ Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır.
• Yunus Emre’nin (1240? – 1320)…
➢ Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak için kullanılır.
• Kamil _(Hızlı adımlarla uzaklaşarak) Bir daha gelmem buraya.
➢ Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır.
• Kadın, zeki (!) olduğunu söylüyordu.
Kesme İşareti ( ‘ )
➢ Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işareti ile ayrılır.
• Necip Fazıl Kısakürek’i
• Türkiye’m
• Kanuni Sultan Süleyman’dan
• Orta Çağ’dan
• İstanbul Boğazı’nın
➢ Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için kullanılır.
• Gani Bey’e
• Ali Suat Paşa’ya
• Talat Paşa’ya
• Fatma Hanım’a
➢ Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için kullanılır.
• TRT’nin, TV’ye, TSK’nin…
➢ Sayılara getirilen ekleri ayırmak için kullanılır.
• 1995’te, 7’nci, 7,65’lik…
➢ Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır.
• Başvurular 17 Ağustos’ta bitecek.
• 31 Mart 2012 Cumartesi’nin benim için anlamı büyük.
➢ Anlam karışıklığını gidermek için kullanılır.
• Osmanlı’da kadın’ın yeri önemlidir.
• Osmanlı’da kadı’nın yeri önemlidir.
Kesme İşaretinin kullanılmadığı Yerler
➢ Sonunda 3.teklik iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında bir iyelik eki getirildiğinde kullanılmaz
• Boğaz Köprümüzün trafiği
• Konya Ovamızın bitki örtüsü
➢ Kurum, kurul, kuruluş, oturum ve işyerine ekler kesmeyle ayrılmaz.
• Danışma kurulundan, Türk Dil Kurumuna, Kısmet Şarküterinin…
➢ Özel isme getirilen yapım ekleri, çokluk ekleri ve bunlardan sonra gelen çekim ekleri kesmeyle ayrılmaz.
• Türklük, Ahmetler, Müslümanlık, Yakup Kadriler, Aydınlı, Türklerin…