SES BİLGİSİ – ÜNSÜZLER
Ünsüz Düşmesi
➢ ‘’k’’ ünsüzü ile biten bazı sözcüklere küçültme eki getirilerek;
• Sıcak-cık Sıcacık
• Alçak-cık Alçacık
➢ ‘’k’’ ünsüzü ile biten bazı sözcüklere –ıl, -il, -l, yapım eki getirildiğinde ‘’k’’ ünsüzü düşer.
• Yüksek-l yüksel Ufak-l Ufal
• Seyrek-l Seyrel Küçük-l küçül
• Not 1: Gül-ü-cük Öp-ü-cük
• Not 2: Gel-dir Getir Ad-daş Adaş
Küçük-mse küçümse Kalk-dır Kaldır
• Not 3: Yeşil-er yeşer Kızıl-ar Kızar
Ünsüz Türemesi (İkizleşmesi)
➢ ‘’etmek’’ ve ‘’olmak’’ yardımcı fiilleriyle birleşik fiil oluştururken;
• Af-etmek Affetmek Red-etmek Reddetmek
• Zan-etmek Zannetmek Hal-etmek Halletmek
➢ Tek heceli sözcüklere ünlü ile başlayan ek getirildiğinde;
• Hak-ın Hakkın
• Sır-ım Sırrım
• Şık-ın Şıkkın
Ünsüz Yumuşaması (Değişimi): p,ç,t,k b,c,d,g, (ğ)
• Kitap-ı kitabı Çelenk-i Çelengi
• Kanat-ı Kanadı Kabuk-u Kabuğu
• Ağaç-a Ağaca
❖ Not 1: ‘’aç’’ ve ‘’ak’’ sözcükleri
• Çekim eki Aç-ım ak-ı
• Yapım eki Aç-ık ak-ar
❖ Not 2: Özel isimlerde, tek heceli sözcüklerde ve yabancı sözcüklerde;
• Zonguldak-a Süt-e
• Sanat-ı Yanıt-ı
• Millet-i Ölçüt-ü
• Hukuk-u Kanıt-ı
Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi)? f,s,t,k,ç,ş,h,p
• Kitap-da kitapta 1985’de 1985’te
• Çalış-gan Çalışkan Ahmet’den Ahmet’ten
❖ Not 1: Birleşik sözcüklerde ve bazı eklerde;
Ses Aktarması (Göçüşme)
➢ Söyleyişte yer değiştirmelidir, yazıda yazım yanlışı olur
Yanlış Doğru
• Yalnız Yalnız
• Yanlış Yanlış
• Kirbit Kibrit
• Kiprik Kiprik
• Torpak Toprak
N-B Çatışması (N-B Değişimi)
➢ ‘’b’’ kendinden önceki ‘’n’’ ’’m’’
• Saklan-baç Saklambaç Can-baz Cambaz
• Ton-bul Tombul Pen-be Pembe
• Zan-bak Zambak Ten-bel Tembel
• Tan-bur Tambur Sün-bül Sümbül
Kaynaştırma Ünsüzleri: Y – N
• Bahçe-y-e bahçeye Çanta-y-ı Çantayı
• Kale-n-i Kaleni Soru-n-u Sorunu
• Yedi-ş-er üleştirme eki
• Kapı-sı Tamlanan eki
Ulama
➢ Ünsüzle biten sözcük Ünlüyle başlayan sözcük
• Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.
• Dün akşam eve geç geldi.
❖ Not : Ulama yapılabilecek sözcükler arasında noktalama işareti olmamalıdır.