Yapı Bakımından Fiiller
➢ Basit Fiiller:
❖ Yapım eki almamış fiillerdir.
• Tanıdım —tanı-dı-m
• Konuşuyorsunuz —konuş-u-yor-sunuz
• Görecek —Gör-ecek
➢ Türemiş Fiiller:
❖ Yapım eki almış fiillerdir.
• Anlattım —Anla-t-tı-m
• Sevdirmiş —Sev-dir-miş
• Yazılacak —Yaz-ıl-acak
• İncelemişsin —İnce-le-miş-sin
• Haberleşeceğiz —Haber-leş-ecek-iz
➢ Birleşik Fiiller:
a) Yardımcı Fiille Kurulanlar: etmek, olmak
b) Anlamca Kaynaşmış: deyimler, deyimleşmiş, ikisi de anlamını yitirmiş.
c) Kurallı Birleşik Fiiller:
a) Yardımcı Fiillerle Kurulanlar:
• Yıllar önce memleketini terk etti.
• Kardeşine ödevlerinde yardımcı oldu.
• Seni öldürmeyen şey güçlü kılar.
• Boğaz Köprüsü’nden denizi seyretti.
• Böyle yapacağını ben de hissettim.
• Yıllar yılı bu küçük kasabaya hapsoldu.
• Yolcu gemisi sonunda gözden kayboldu.
❖ Etmek – Olmak
• Bu konuda ona ancak sen yardım edebilirsin.
• Sizce bizim ev ne kadar eder ?
• Tanıştığımıza çok memnun oldum.
• Birkaç dakika sonra orada olurum.
b) Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller:
❖ Deyimleri büyük bir bölümü
• Gözden düşmek
• Dile getirmek
• Kafa yormak
❖ Deyim özelliği göstermeyen bazı eylemler
• Acı duymak
• Kural koymak
• Deliliğe yormak
❖ Bütün sözcüklerin anlamını yitirdiği birleşik eylemler
• Vazgeçmek
• Başvurmak
• Öngörmek
• Elvermek
• Alıkoymak
c) Kurallı Birleşik Fiiller
❖ Yeterlilik Fiili : Eylem+e+bil•
Bu maketi ben de yapabilirim. –gücü yetme, başarma
• Ayakta kalmayın oturabilirsiniz –izin
• Hafta sonu sinemaya gidebiliriz –olasılık
• Yazarın neden öyle yaptığı anlaşılamayabilir.
• Ağlarım, anlatamam; hissederim, söyleyemem.
• Toplu vurdukça yürekler onu top sindiremez
• Bunu yaparsan seni asla affetmez
❖ Tezlik Fiilli: Eylem+i+ver•
Buz gibi suya bir anda atlayıverdi.
• Şu kalemi uzatıver sana zahmet
• Sen ilk önce şu işi yapıver sonra gelirsin.
❖ Süreklilik Fiili: Eylem+a+kal- dur- gel
• Bakakaldım giden geminin ardından
• Siz gidedurun, ben size yetişirim
• İyi bir oyuncu olduğu söylenebilir
❖ Yaklaşma Fiili: Eylem+a+yaz•
Yolda yürürken düşeyazdım
• Dünkü olayda öleyazdı.